De Huiskamer ziet sterretjes
Afgelopen woensdag, 27 september, kregen we in de Huiskamer een presentatie van Harm Meertens over LOFAR. LOFAR (Low Frequency Array) is een radiotelescoop van Astron uit Dwingeloo.
Harm vertelde dat de mens altijd geïnteresseerd is geweest in het heelal.
De Nebra schijf, recent te zien geweest in het Drents Museum, is een afbeelding van het heelal, die dateert uit 1750 voor Christus. Deze is in 1999 in Nebra in Duitsland gevonden. Vroeger keek men met het blote oog naar het heelal en de sterren; later kwam de verrekijker en kon men al weer verder kijken. Men bleef pogingen doen om meer te weten te komen over het ontstaan van het heelal na de oerknal (13.7 miljard jaar geleden). Na de tweede wereldoorlog kwamen daar de grote telescopen bij, bijvoorbeeld in Dwingeloo (25 meter in doorsnee), in Westerbork een rij van 14 telescopen (bij elkaar 3 km lang), die niet golven in het zichtbare gebied, maar radiogolven kunnen opvangen .
De LOFAR telescoop, in het Hunzedal tussen Exloo en Buinen, bestaat uit duizenden antennes. Er zijn twee soorten antennes, sprietjes en antennes in zwarte dozen.
Na de grote telescopen leken de sprietjes toch minder indrukwekkend. Maar schijn bedriegt, want die duizenden antennes zijn verbonden met antennes verspreid over ons land, antennes in Duitsland, Frankrijk, Engeland, Polen, Zweden, Finland, Ierland en Italië en gezamenlijk sturen zij heel veel data via een snelle glasvezelverbinding naar een supercomputer in Groningen. Daar worden alle signalen geïntegreerd en daardoor wordt heel veel informatie over het heelal verzameld.
Omdat er absoluut geen storing mag plaatsvinden is een groot stuk land aangekocht rondom die antennevelden. Het terrein beslaat 420 ha aan weerszijden van het Achterste Diep. Slechts 5 procent wordt gebruikt voor de antennevelden.
Toen Astron in 2006 kwam met haar plannen voor LOFAR was stichting Het Drents Landschap aanvankelijk niet blij. Er waren al plannen om gronden aan weerszijden van het Achterste diep voor natuur te bestemmen en het rechttrekken van de beek ongedaan te maken. Maar al snel bleek dat de plannen van Astron uitstekend pasten binnen de plannen voor natuurontwikkeling. Rust en stilte zijn zowel voor Astron als de natuur in het gebied essentieel. In 2010 werd LOFAR in gebruik genomen.
De natuur bestaat uit drie delen: de feitelijke beek, die nu weer kronkelt en van vistrappen is voorzien, het grasland aan beide oevers die alleen tussen de antennevelden intensief worden beheerd en verder zijn ingericht als weidevogelgebieden en het kwelmoeras met waterpartijen en schrale graslanden die voor een groot deel zijn gegraven om de aanleg van terpen waarop de antennes staan mogelijk te maken.
Na weer een rondje koffie vertelde Harm over het natuurgebied en liet hij foto’s zien van een aantal weide- en andere vogels, vlinders, vissen en planten die nu voorkomen in het gebied. De kiekendief, de kwartel, zelfs de kwartelkoning, om maar een paar vogelsoorten te noemen; planten als de orchis, vossenstaart, ogentroost enz. en vissen als winde en serpeling. Sommige soorten waren uit Nederland verdwenen of worden nog zelden waargenomen, maar hebben hier nu hun nieuwe habitat gevonden.
Het was een leerzame ochtend. Heel bijzonder dat deze LOFAR telescoop, die zo belangrijk is voor wetenschappelijk onderzoek naar het heelal, en dit unieke natuurgebied zich bijna in onze achtertuin bevinden. Harm vertelde dat er op 8 oktober van 12.00 tot 17.00 uur een open dag is bij LOFAR.
De volgende Huiskamerbijeenkomst is op woensdagochtend 11 oktober van 10.00 tot 12.00 uur in de Gasterije. De uitleg over een aandachtsvol ingekleurd afscheid (Mandala uitvaartbegeleiding) wordt op een andere datum gegeven. In plaats daarvan gaan we spelletjes doen.
